Araştırmalara göre; Türkiye’deki müze sayısı ve müze ziyaretçi sayısının arttığı belirlenmiştir. Müze ziyaret eden kişiler ile yapılan görüşmeler sonucunda; Türkiye’deki müzecilik anlayışının geçmişe göre daha heyecanlı, katma değerli ve profesyonel olduğu sonucuna varılmıştır.

Müzelere gittiğimiz zaman birçok bilgiye, müze görevlilerini rahatsız etmeden kiosklar veya ayaklı bilgi notları sayesinde ulaşabilmekteyiz.

Son 20 yılda, denizciliğin gelişimi ile birlikte, Türkiye’deki denizcilik müzelerinin sayısında da artış olduğu gözlenmektedir. Denizcilik müzeleri üç farklı temada gelişmiştir. Bunlar, klasik tarz müze, emekliye ayrılmış gemiyi müzeye dönüştürme ve tarihte önemli görev yapan gemilerin benzerini yaparak (replika) müzeye çevirmektir.

İstanbul Beşiktaş’taki İstanbul Deniz Müzesi ve Rahmi M. Koç Müzesi, İzmir’deki İnciraltı Deniz Müzesi ve Arkas Deniz Tarihi Müzesi, Bodrumdaki Bodrum Deniz Müzesi, Kocaeli’ndeki Gölcük Gemi Müzesi, Mersin’deki Mersin Deniz Müzesi, İskenderun’daki Deniz Müzesi ve Çanakkale’deki Deniz Müzesi Türkiye’nin önde gelen denizcilik müzeleridir.

Bununla beraber emekliye ayrılmış olan gemilerde ülkemizin farklı noktalarında müze görevleri görmektedir. Bunlar Kocaeli’ndeki Yarhisar Müzesi, Mersin’deki Nusret Mayın Gemi Müzesi ve İzmir’deki Zübeyde Hanım ve Eğitim Gemisidir. Ayrıca tarihimizde önemi yüksek olan gemilerin bire bir replikalarıda Ereğli’de Gazi Alemdar Gemi Müzesi ve Samsun’da Bandırma Gemi Müzesi olarak vazife görmektedirler.

İstanbul Deniz Müzesi

İstanbul Deniz Müzesi Türkiye’nin en büyük denizcilik müzesidir. 2008 yılında Beşiktaş’taki yerine kavuşan müzede birçok tarihi ürün sergilenmektedir. Sergilenen başlıca ürünler şunlardır: Osmanlı Dönemi Donanması, Cumhuriyet Dönemi Donanması, Geçmişten Günümüze Bahriye Kıyafetleri, Şehitlere ve Gazilere ait olan tarihi ürünler, Atatürk’ün Deniz Sevgisi, Yavuz Gemisi ve Tarihi Dalgıç Malzemeleridir.

İstanbul Deniz Müzesi Türkiye’deki en büyük deniz müzesinin olmasının yanı sıra koleksiyonundaki 20.000 adet eser dünya denizcilik arşivi için çok önemlidir Özellikle kadırgalar, saltanat kayıkları ve Atatürk’ün hatıraları, mükemmel şekilde ziyaretçilere sunulmuştur.

Rahmi M. Koç Müzesi 

Rahmi M. Koç Müzesi; Türkiye’nin endüstriyel gelişimini profesyonelce anlatan ihtişamlı bir müzedir. Birçok denizcilik müzesinden daha fazla eser sergileyen bu müze, Türk ve dünya denizcilik tarihine fener tutmaktadır.  

Önemli denizcilik eserleri olarak Fenerbahçe vapuru, Maid of Honour teknesi, Vernicos Irini römorkörü, Gonca buharlı gemisi, Uzaklar teknesi, Liman 2 römorkörü, Tekel 15 takaları ve TCG Uluçalireis Denizaltısı göze çarpmaktadır. Ayrıca kapalı mekânda kanolar, tekneler ve kayıklarda bulunmaktır. Ayrıca denizciliğe ait birçok kesitte, küçük odalarda cansız mankenler ile ziyaretçilere sunulmuştur.

Ege’nin incisi İzmir’de denizcilik hayatını birebir yaşatan ve anlatan, sevdiren ve yaygınlaştıran bu müzede Türk Donanmasına ait yüzer, uçar ve dalar unsurlar bulunmaktadır. Türk Donanmasından emekli olan TCG Ege Firkateyni, TCG Piri Reis Denizaltısı, TCG Kasırga Hücumbotu ve AB 12 Helikopteri bu müzenin gözbebekleridir. 

Geçmişten günümüze gelen gemiler sergisi; Türk denizciliğinde önemi olan gemileri anlatmaktadır. Ayrıca ‘Denizcilik Hakkında 100 Bilinmeyen Konu’ isimli sergide keşfedilmeye değerdir. İzmir’in diğer önemli müzesi ise Arkas Deniz Müzesidir. Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas tarafından 30 yılı aşan sürece biriktirilen bütün denizcilik objeleri üç katlı oluşan tarihi binada sergileniyor.

Bodrum Deniz Müzesi

Egenin tatil merkezi Bodrum’da ise Bodrum Deniz Müzesi, Bodrum Kalesinin komşusudur. Bodruma giden kişilerin mutlaka bu müzeye uğramaları gereklidir. 18 Adet Bodrum Tipi tekne modeli ile hayata başlayan bu müze, şu an Bodrum guletlerini, tekne yapımcılığını, balıkçılığı, nakliyeciliği, süngerciliği ve deniz canlılarını anlatan sergiler vardır. Mükemmel iç mimarisi ile göz kamaştıran müze yıl boyunca misafirleri ağırlamaktadır.

Kocaeli Gölcük Gemi Müzesi

Kocaeli’ndeki Gölcük Gemi Müzesindeki TCG Gayret ve TCG Hızır Reis gemi müzeleri gelen misafirleri ağırlamaktadır. TCG Hızır Reis denizaltısı, 2. Dünya Savaşında Amerika Birleşik Devletleri için denize merhaba demiştir. 30 yılı aşkın görevinden sonra 1983 yılında Türk Deniz Kuvvetlerine teslim edilmiştir. 21 yıl gururla Türk bayrağını dünya denizlerine taşıyan denizaltı 2004 yılında emekliye ayrılmıştır. Gölcük Gemi Müzesinde sergilenen denizaltı, binlerce misafirine denizciliği sevdirmektedir.

TCG Hızır Reis’in komşusu olan TCG Gayret’te Amerika Birleşik Devletleri için denize indirilip Kore ve Vietnam savaşlarında aktif rol almıştır. 1973 yılında vazifesi biten gemi şanlı Türk Deniz Kuvvetleri için görev yapmaya başlamıştır. 1995 yılında emekliye ayrılan TCG Gayret, Gölcük Gemi Müzesinde, 1997 yılında ilk gemi müzesi olarak faaliyete başlamıştır.

Mersin Deniz Müzesi

Marmara Bölgesinden güneye indiğimizde Mersin’deki, Mersin Deniz Müzesi tarihi kayıklar, metal eserler, ahşap eserler, taş eserler, plastik eserler, tekstil eserler ve kâğıt eserler olmak üzere 7 farklı sergiyi ziyaretlerine sunmaktadır. Türk Denizcilik tarihinin önemli gemileri Hamidiye, Mahmudiye, Preveze, Yavuz, Nusret ve Alemdar’a ait bilgiler dijital ortamda da gösterilmektedir.

Deniz Kuvvetlerinde kullanılmış yüzer objelerde müzede sergilenmektedir. Diğer görülmesi gereken sergi ise Refah gemisinin tahliye botudur. Ayrıca, 800’e yakın kitabı olan kütüphanesine ’de uğramadan ziyaret bitirilmemelidir.

Mersin’deki Mersin Deniz Müzesi, İskenderun’daki Deniz Müzesi ve Çanakkale’deki Deniz Müzesi Türkiye’nin önde gelen denizcilik müzeleridir. 

Bununla beraber emekliye ayrılmış olan gemilerde ülkemizin farklı noktalarında müze görevleri görmektedir. Bu gemiler; Kocaeli’ndeki Yarhisar Müzesi, Mersin’deki Nusret Mayın Gemi Müzesi ve İzmir’deki Zübeyde Hanım ve Eğitim Gemisidir.

Tarihimizde önemi yüksek olan gemilerin bire bir replikalarıda Ereğli’de Gazi Alemdar Gemi Müzesi ve Samsun’da Bandırma Gemi Müzesi olarak vazife görmektedirler. Gelin sizle beraber, bu gemi müzelerine, gezmeye gidelim ve tek tek bu müzeleri inceleyelim. Mersin’e kadar gelip ’de 200 km uzaklığındaki İskenderun Gemi Müzesine uğramamak çok büyük şanssızlık olur.

 İskenderun Gemi Müzesi 

İskenderun Gemi Müzesi Türkiye’nin 3. Deniz müzesidir. Türk tarihinin önemli deniz kaptanlarının heykellerini barındıran müze, ayrıca Atatürk’ün deniz sevgisini farklı tablolar ve bilgi notları ile ziyaretçilere sergilenmektedir. Gemi maketleri, denizcilik kılıçları, denizcilik konu mankenleri, tüfekler ve gemi aksesuarları ’da ayrıca müzede sergilenmektedir.

Çanakkale Gemi Müzesi

Çanakkale Gemi Müzesi Türkiye’deki en etkileyici yerlerinden birinde bulunan, insana ferahlık veren ihtişamlı bir müzedir. Koleksiyonu 6 farklı ürünlerden oluşmuştur. Bunlar: Kılıçlar, Madalyalar, Ateşli Silahlar, Mayınlar, Toplar ve Üniformalardır.

1915 yılındaki Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları hakkında birçok bilgi, belge ve obje bulunan müze, ayrıca Ulu Önder Atatürk’ün kullandığı Acar gemisi ve Nusret gemisinin replikasıda müzede ziyaret edilebilir.

Replika Gemi Müzeleri 

Türk Deniz Kuvvetleri ve özel şahıs/şirketlere ait olan müzeler haricinde, denizde veya karaya çekilen emekli ayrılmış veya tarihe mal olmuş gemilerin birebir replikalarıda müze vazifesi sürdürmektedir. Göze çarpan en önemli üç müze şunlardır: Kocaeli’ndeki Gölcük Yarhisar Müzesi, Mersin’deki Nusret Mayın Gemi Müzesi ve İzmir’deki Zübeyde Hanım ve Eğitim Gemisidir.

Yarhisar Müzesi Türk Deniz Kuvvetlerinde Keşif/Karakol gemisi olarak 40 yıl görev yapmıştır. Gemideki hayatı birebir görmek ve hissetmek için güzel bir fırsat olan müzede ayrıca Osmanlı ve Türk bahriyesinin gelişimini anlatan resimler, bilgi notları, fotoğraflar ve ürünler sergilenmektedir. Bu gemi karada koşullanmıştır.

Diğer karada koşullanan gemi müzemizde Mersin’deki Nusret gemisidir. Çanakkale Savaşında destan yazan mayın gemisi Nusret, ihtişamı ile Tarsus da sergilenmektedir. Mersin’de son anda jilet olmaktan kurtulan gemi üç parça halinde Tarsus’a getirilmiştir.

Diğer ünlü gemi müzemiz ise İzmir’deki Zübeyde Hanım ve Eğitim gemisidir. İstanbul Boğazında yıllarca Rumeli Kavağı adı ile görev yaptıktan sonra emekliye ayrılan (yeni adıyla) Zübeyde Hanım vapuru, müze olarak Atamızın annesinin fotoğrafları, mercek sistemleri, basınç gösterge aletleri, işaret fişek tabancaları ve fenerler sergilenmektedir. Gemi müzede denizcilere eğitim verilirken, ayrıca kütüphanede bulunmaktadır.

Bu üç önemli gemi müzeleri ile beraber tarihte önemi olan ama hayatta kalmayı başaramayan iki gemimizin, birebir kopyaları (replika) yapılarak müze görevi görmektedirler. Ereğli’deki Gazi Alemdar Gemi Müzesi, seferdeki denizcilerin hayatını, cansız mankenler ile sergilemektedir.  

Öte yandan, Samsun’daki Bandırma Gemi Müzesinde ise Mustafa Kemal ve arkadaşlarının balmumları bulunmaktadır. Mustafa Kemal’e ait beylik silahı, kararnameler ve fotoğraflarda sergilenmektedir. Ayrıca, 1870’li yıllarda üretilen gemici saati, telefon gibi objelerde müzede bulunmaktadır.

Evet yazımızın sonuna geldik. Bu yazıda siz değerli okuyucularımla beraber Türkiye’nin 4 bir yanındaki tarihimizin aynası gemi müzelerini gezdik. 

Bu yazı deniz ve müze severler için Türkiye’de bulunan gemi müzelerini anlatan iyi bir tur rehberi vazifesi görecektir.

Yazımda da belirttiğim üzere Türkiye de üç tip gemi müze anlayışı vardır. Türk Deniz Kuvvetleri ve özel şahıs /şirketlere ait deniz müzeleri, emekliye ayrılan gemilerin dönüştürülerek müze haline gelmesi ve son olarak da tarihi önemi olan gemilerin birebir kopyaları yapılarak sergilenmesidir.