Rus zırhlısı Potemkin, Rus İmparatorluk Donanması'nın Karadeniz Filosu için inşa edilmiş bir ön savaş gemisiydi. Savaş gemisinin mürettebatı, Haziran 1905'te (o yılki devrim sırasında), 1917 Rus Devrimi'ne doğru ilk adım olarak görülen subaylara isyan ettiğinde ün kazandı. İsyan daha sonra Sergei Eisenstein'ın 1925'teki sessiz filmi Potemkin Zırhlısı (Battleship Potemkin)’nın temelini oluşturdu.

Geminin İnşası

Meşhur gemi Potemkin'in inşası 27 Aralık 1897 tarihinde başladı. 10 Ekim 1898 yılında Nikolayev Deniz Kuvvetleri Tersanesi'nde yatırıldı. Savaş gemisinin adı Rus askeri ve devlet adamı Prens Grigory Potemkin'in onuruna verildi. Dünya tarihini değiştiren gemiler arasında yer alan Potemkin, 9 Ekim 1900 tarihinde suya indirilmiş ve 4 Temmuz 1902 tarihinde takılacak olan Sivastopol’a gönderilmiştir. Deniz denemelerine başlamaları ise Eylül 1903 yılında başlamıştır. Savaş gemisinin top kuleleri tamamlandığında 1905'in başlarına kadar aralıksız deniz denemelerine devam etmiştir.

1. Dünya Savaşı sırasında, Panteleimon savaş gemisi 1914 yılının son aylarında Saray Burnu Muharebesine katıldı. Bu savaş Osmanlı devleti ile gerçekleşti. Savaş sırasında Potemkin ve Rus ön dretnotları, gemiyi karşıya kovmuş ancak bu sırada gemiye ciddi bir hasar vermemiştir.

Potemkin, Rusya'nın ilk dretnot savaş gemisinin 1915 yılının sonlarında hizmete girmesinin ardından ikincil rollere düştü. O tarihe ulaşıldığında popülerliğini kaybetmişti. 1918 yılında Sivastopol'da rezerve edildi.

Potemkin Zırhlısı’nın Sonu

Potemkin savaş gemisi, Almanlar Mayıs 1918'de Sivastopol'u aldığında yakalandı. Ateşkesin ardından 1918 yılının kasım ayında müttefiklere teslim edilmiştir. 1919'da İngilizler, onları Bolşeviklerin kullanmasını önlemek amacı ile Ruslar çekildiğinde motorlarını yok etmiştir. 1920'de Beyazlar Kırımdan tahliye edildiklerinde meşhur gemi terkedilmiş ve 1923 yılına gelindiğinde Sovyetler tarafından hurdaya çıkarılmıştır.

Savaş gemisi zırhlısının anlatıldığı en ünlü eser, Sergei Eisenstein tarafından 1925'teki sessiz filmi Battleship Potemkin olarak gösterilmektedir. Lucien Nonguet, Eisenstein'ın çok daha ünlü filminden 20 yıl önce isyanı tasvir eden ilk filmi olma özelliğini taşımaktadır.

Eisenstein filmde; tarihi olayların bireyler nezdinde değil kolektif eylemler neticesinde ortaya çıktığını vurgulamak istedi ve buna göre Marksist öğretilere uygun biçimde eserler yaratmak istedi. Bunun için Eisenstein filminde herhangi bir kişiyi ayırmayı ya da ön plana çıkarmayı yasakladı. Filmde Potemkin Zırhlısı ve kitle kahramanlığı öne çıkartıldı. Bu tutum birçok sinema eleştirmeni tarafından taktir topladı.