Türk denizcilik tarihine bakıldığında, Barbaros Hayrettin Paşa, Kılıç Ali Paşa, Piri Reis, Ali Macar Reis gibi denizcilik tarihine dünya çapında damgasını vuran isimler gelmektedir.

Türk Denizcilik Tarihi Ortaya Çıkışı

Türkleri denizcilikle tanıştıran ilk isim Çaka Bey’dir. 1081 yılında 50 parçaya sahip olan ilk Türk Donanması Çaka Bey tarafından kurulmuştur. Bu tarih (1081 yılı) ülkemizde Deniz Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir.

İzmir ve Çanakkale’ye önemli seferler gerçekleştiren Çaka Bey’in ardından, Aydınoğulları Beyliği denizcilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Aydınoğulları Beyliği içerisinde Umur Bey, Ege’de Bizans ve Cenevizlilere karşı büyük başarılar elde etmiştir. Osmanlı Devleti, bu beylikleri bünyesine katarak potansiyel donanma seviyesini geliştirmiştir.

Osmanlı Döneminde Denizcilik

Osmanlı Döneminde denizcilik 3 bölüme karşımıza çıkmaktadır. Bu bölümler, Derya Beyleri Dönemi (1324-1390); Kaptanı Derya Dönemi (1390-1867) ve Bahriye Nazırlığı (1867-1922) dönemi olarak adlandırılmaktadır.

Derya Beyleri döneminde; Karamürsel’in fethi ile Marmara Denizine ulaşılmıştır. Karamürsel’de ilk Osmanlı Tersanesi kurularak, bu tersanede ilk Osmanlı Savaş Gemisi inşası gerçekleştirilmiştir. Kara Mürsel Bey, bu dönem içerisinde Donanma Kuvveti Komutanına verilen isim olarak “Derya Beyi” unvanına sahip olmuştur. Bu dönemde Türk Denizciliğinin merkezi olarak İzmit, Gelibolu ve İstanbul seçilmiştir.

Kaptan-ı Derya döneminde ilk teşkilatlanma Yıldırım Bayezid döneminde başlamıştır. Bu dönemde Saruca Paşa Türk Deniz tarihinin ilk Kaptan-ı Deryası olmuştur.

Fatih döneminde ise, dünyanın en büyük tersanelerinden biri olarak gösterilen İstanbul Tersanesi kurulmuştur. Ayrıca dönem içerisinde, Piri Reis, 1513 ve 1528 tarihlerinde iki ayrı dünya haritası yaparak çok büyük başarılar elde etmiştir. Piri Reis “Kitab-ı Bahriye adlı eseri ile dünya denizcilik tarihine önemli katkılarda bulunmuştur.

Yavuz Sultan Selim zamanında Mısır’ın fethinin ardından Osmanlı Devleti, Kızıl Deniz ve Hint Okyanusunda seferlerine devam etmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında da denizcilik alanında büyük başarılar elde edilmiştir. Bu dönemde Barbaros Hayreddin Paşa, Oruç ve İlyas Reisler, Murat Reis, Selman Reis ve Seydi Ali Reis gibi birçok ünlü Türk denizcisi yardımıyla Akdeniz de mutlak hakimiyet kurmuştur. Bu dönemde Barbaros Hayreddin Paşa, 1538 Preveze Deniz Savaşında Haçlı Donanmasına karşı zafer kazanmıştır. 27 Eylül 1538 tarihinde gerçekleşen bu zafer sebebiyle ülkemizde, 27 Eylül tarihi Deniz Kuvvetleri günü olarak kutlanmaktadır. 1699 tarihine dek Denizcilik alanında büyük başarılar kazanan donanmamız, 1699 tarihli Karlofça antlaşması ile ilk büyük toprak kaybını yaşamıştır. Bu durum denizcilik adına, donanmamızın önem kaybetmesine neden olmuştur.

1770 yılında İzmir’de, Osmanlı Donanması Rus Donanmasının baskınına uğramış, bu durum sonucunda donanmayı iyileştirme hususunda, Fransız mühendis Baran T-tt’den yardım alınmıştır.

1773 yılında Tersane Hendes Hanesi adı altında Cezayirli Gazi Hasan Paşa tarafından Osmanlı deniz okulunun temelleri atılmıştır. Bu okul 1784 tarihinde ‘’Mühendishane-i Bahri Hümayun’’ adını almıştır.

 II. Mahmut döneminde Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağı kaldırılmış ve donanmada Avrupa’dan etkilenmeler başlamıştır. Kurmay subay yetiştirilmek üzere 1864 yılında kurulan ‘’Erkan-ı Harbiye-i’’ ‘’Kaptan-ı Derya’’lık makamı 1867 yılında kaldırılmıştır. 1922 yılına kadar sürecek olan ‘’Bahriye Nazırlığı’’ makamı kurulmuştur. Son dönem olan bu dönemde, ağır dış borçları bulunan Osmanlı Devleti 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbinde başarısızlık gösterdiği için donanma atıl duruma bırakılmak zorunda kalmıştır. Denizcilik faaliyetleri büyük yara almıştır.

 2. Meşrutiyet döneminde (1958) Osmanlı donanması sıkıntılı bir durum içerisindeydi. Halk, 1909 tarihinde Donanma Cemiyeti adlı isimli bir birliktelik kurmuştu. Bu Cemiyetin çabaları sayesinde Almanya’dan savaş gemileri alınabilmişti. Bu süreçlerden sonra Trablusgarp Harbi ve Çanakkale Savaşı döneminde donanmamız etkin görünmektedir.

Nusret Mayın Gemisinin döktüğü mayınlara çarparak büyük kayıplar veren düşman donanması Çanakkale’de bozguna uğramıştır. 4 yıl süren Birinci Dünya savaşının ardında donanma çok yara almıştır. Özellikle de 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Müzakeresi ile donanma Haliç’e çekilmiştir. Gemilerin kontrolü komisyona devredilmiştir.